Stal damasceńska była gatunkiem stali otrzymywanym przez kilkakrotne nawęglanie żelaza, a następnie przekuwanie, w celu uzyskania charakterystycznej struktury krystalicznej, ciemnego zabarwienia oraz sfalowanego lub sieciowego rysunku. Proces ten był długi i mozolny, wymagał od kowala nie lada umiejętności. W starożytności stal damasceńska służyła do wykonywania broni (hełmy, a w szczególności szable - w czasach późniejszych nawet broń śrutowa) ze względu na swą niezwykłą trwałość i twardość, a jednocześnie giętkość i odporność na korozję. W czasach późniejszych zaczęto tworzyć z niej także piękną biżuterię.

Znana od starożytności, popularność zdobyła jednak nieco później. We wczesnym średniowieczu produkowana w Indiach, a po udoskonaleniu przez Arabów trafiła do Europy ok. 1400. Nazwa stali damasceńskiej pochodzi od syryjskiego miasta Damaszek, stanowiącego centrum jej produkcji i eksportu do Europy. Jej legenda powstała dopiero w średniowieczu, kiedy to Europejczycy toczyli bitwy z muzułmanami - w szczególności podczas wypraw krzyżowych. Europejczycy napotykali przeciwnika, który walczył mieczami przewyższającymi jakością oręż europejski. Śmiercionośnym często wynikiem starcia było to, że głownie mieczy europejskich były odcinane jednym zamachem takiego miecza o niespotykanej twardości i ostrości. Do legend przeszły sytuacje, w których jedwabna chusteczka wyrzucona w powietrze rozcinana bywała zakrzywionym ostrzem damasceńskim. Było to wyczynem niemożliwym do osiągnięcia przy pomocy ostrzy europejskich. Damasceny (miecze z tej stali) o niesamowitej twardości, przy jednoczesnym zachowaniu elastyczności byłyby w stanie przeciąć rycerza w pełnej zbroi bez najmniejszego uszczerbku, bądź utraty ostrości.

Miecze damasceńskie posiadały na głowni piękny, naturalny wzór z metalu, przypominający wyglądem symetryczne zawirowania. Te wzory na głowniach dały początek nazwom takim jak wzór "damasceński" albo "damaszek". Tzw. "orientalny damaszek" składa się z powtarzanego pionowego wzoru, a pomiędzy powtórzeniami zawiera wzór kołowy. Ten pionowy wzór nazwany został w czasach muzułmańskich "Drabiną Mahometa", a wzór kołowy "Różą". Po modyfikacji stali w tych czasach głownie damasceńskie tworzone były z małych wlewek stali produkowanych w Indiach. Ta stal, nazywana "wootz", była pierwszą wysokogatunkową stalą wyprodukowaną przez człowieka. Wynalezienie stali wootz w Indiach jest obecnie datowane na rok około 500 naszej ery. Znacznie wcześniejsza data, 300 przed naszą erą, przyjmowana niegdyś, została niedawno podważona. Ogólnie uważa się, że oryginalne damasceńskie głownie były wykuwane ze stali wootz przez płatnerzy w Damaszku.