Jak działa ludzkie oko podczas czytania?


To, co widzimy przed sobą składa się na pole widzenia jasnego i peryferyjnego. W przypadku tekstu, naturalne pole widzenia jasnego wynosi od 4 do 30 liter. W tym obszarze wszystko spostrzegamy wyraźnie. Pole widzenia peryferyjnego to obszar, który widzimy przysłowiowym „kątem oka”.
Podczas lektury, nasze oko rejestruje czytany tekst, a następnie „poświęca”, moment na zrozumienie tego, co przeczytało. W tym czasie następuje odbiór treści zawartych w przeczytanym fragmencie. Fachowo ten proces nazywa się fiksacją oka. Choć czas fiksacji jest stały i wynosi około 0.4 milisekundy, w rzeczywistości trwa ona tak długo, jak długo proces rozkodowania tekstu nie zostanie zakończony. Fiksacje zajmują od 90 do 95% procesu czytania. W pozostałym czasie, oko porusza się po tekście, rejestrując zapis. Ten ruch nazywany jest migotaniem.


Oko nie stara się zobaczyć w tekście wszystkiego. Skupia się na literach pierwszych wyrazów i samogłoskach. Dodatkowo, czyta tylko początkowe części słów. Wynika to z tego, że każdy z nas posiada w mózgu słownik logogenów, które identyfikują słowa, zanim zdążymy je do końca przeczytać. Im więcej czytamy różne teksty, tym szybciej rozpoznajemy i kojarzymy wyrazy zawarte w tekście. Czasem jednak, zdarza się nam odczytać dane słowo błędnie. To właśnie logogeny są przyczyną wszelkich drobnych pomyłek językowych, znanych jako tzw. lapsus linque.


 


Przeszkody w szybszym czytaniu


Entuzjaści nauki szybkiego czytania twierdzą, że zbyt wolna lektura wynika z kilku powodów, często występujących równocześnie. By zwiększyć efektywność i zrozumienie czytanego tekstu, zalecają m.in. stopniowe poszerzanie pola widzenia jasnego kosztem peryferyjnego. W ten sposób oko obejmuje za jedną fiksacją większy obszar tekstu, zyskując na czasie. Wzrok jest skoncentrowany na środku strony, a lektura przebiega pionowo, a nie linearnie, jak zwykle. Kursy szybkiego czytania realizują też w swych założeniach ćwiczenia nad poprawą koncentracji i umiejętności przygotowania odpowiednich warunków do pracy z książką.


 


Innymi, bardziej naukowymi, przyczynami wolnego czytania, mogą być bezdźwięczna artykulacja i zbyt częste regresje. Regresja to, najprościej mówiąc, ruch wsteczny oka podczas czytania. Wynika najczęściej z tego, że nie rozumiemy tekstu, bo jest zbyt trudny lub nieczytelny lub nie poświęciliśmy mu należytej uwagi i stąd przychodzi niezrozumienie. Nie ma wątpliwości co do tego, że regresje są niezbędne do właściwego zrozumienia czytanej treści, ale jednocześnie zmniejszają one szybkość czytania. Chcąc czytać szybko, musimy ograniczyć ich liczbę do minimum. Kolejnym problemem wielu czytelników może też być bezdźwięczna artykulacja. Polega ona na ruchach organów artykulacji (przede wszystkim języka, rzadziej ust) podczas czytania. Jest to pozostałość po nauce czytania na głos. Zwalnia tempo czytania, utrudniając przewyższenie w czytaniu prędkości, z jaką człowiek mówi.