Malarstwo,

Czym jest? - To zagadka.

Eryk Maler 2010-03-15


 

Malarstwo - to zagadka, i nigdy nie wiadomo, czym jest, a gdy już wiadomo, to już tym, przestaje ono jakby być, dlatego gdy trafiamy blisko celu, to on natychmiast się przesuwa w inne miejsce. Pani malarka Yuliang Pan, opisana w Malarce z Szanghaju miała podobne problemy kiedyś i w Chinach jak my teraz i w Europie, – czemu? Bo trwa walka poglądów i walka postaw, to jakby ewolucja ludzkiego umysłu, ale w różnych kierunkach.

Malarstwo Aborygenów i malarstwo Marli Olmstead mają coś wspólnego, to nieokreślone, a przecież mówiłbym o tym bardzo długo – pewien mój obraz znalazł trzech wielbicieli nieznających się i mieszkających daleko od siebie, czy to też nie jest zastanawiające?

„Kuriozalna megalomania” - to naprawdę u malarza jest usprawiedliwione, czasem też czuję u malarzy wielką skromność, więc mówię tu, o innych, niewybaczalna jest u malarza np. nacjonalistyczna wyższość, dlatego pisząc o sobie, że jestem polskim malarzem zahaczam, a jednak, o krawędź przepaści? To dobrze, że Polska kojarzy się z anty nacjonalizmem, być polskim, lub rosyjskim to za mało, być ludzkim i mieć wiele do odkrycia, to dopiero jest wiele.

Czy przyszło wam do głowy, że czasem jesteście równie nielitościwi, co drętwi? Że skoro nie istnieje definicja artysty i definicja harmonii, a jeśli by nawet istniała, to można by się odwołać do harmonii chaosu? A skoro fragmenty harmonii są nią, to fragmenty chaosu - też nią są?

Obraz jest wtedy skończony, gdy to malarz spełnił swe własne, gdy jest twórcą, zamierzenie, czasem warto spytać malarza, jakie ono było w tym danym konkretnym przypadku i w jakim stopniu zostało to spełnione, i zazwyczaj malarz odpowie szczerze.

Bo, co wtedy, gdy:

- malarz postawił sobie zadanie zrobić coś, czego jeszcze nie było, brak wtedy skali porównania, odniesienia z czymś, co już jest.

- proces twórczy miał być w zamierzeniu malarza szczery i tak bezpośredni, i miał być zapisem krótkiej chwili, tak, że nawet wynik zaskakuje samego malarza – a to zaskoczenie właśnie dopiero uznaje on sam za cel i to cel osiągnięty, co wtedy?

- trzeba też zawsze nieco akceptacji z góry i zobaczenia wytworu w tym jednym, a innym świetle, w jakim był on inicjowany i w jakim ma on sens, podczas gdy w innym, może być nie do zaakceptowania.

To, co do przekazania ma nam artysta, pisarz malarz, czy filmowiec – to do odebrania jest tylko w odpowiednim stanie umysłu, w tym odpowiednim świetle, nastroju sytuacji politycznej itp. to znaczy, że nie nadaje się do tego na pewno, każde miejsce i na pewno, każdy czas, i gdy nawet z tymi czynnikami ustanie kontakt artysty, to wtedy nie zaakceptuje i on własnej twórczości, i zdarza się to drastycznie często.

Nie kasujmy, nie niszczmy archiwów, nie róbmy nieuprawnionej selekcji i destrukcji niezaakceptowanego, bo do obiektywnej oceny jest nam konieczna odpowiednia rzeczywistość, to właściwe miejsce, ten właściwy czas. Pozostawmy to tym, co przyjdą adekwatnym, co do celu i czasu i miejsca. I niech nas nie myli, gdy artysta zmienia swój image długo, aż ktoś go zaakceptuje. Nie szata zdobi człowieka powtarzamy, widzimy długo kogoś w łachmanach i nie zauważamy go, ale akceptujemy, gdy założy garnitur? Baczmy, czy ewolucja nasza nie jest tylko zamianą ubrania. Ostatnio, np. portale zabiegają o to: by, jakość była na poziomie, jakby były w stanie oceniać, jakość, jakby forma miała ulegać uniformizacji, to dobre, to be, tego nigdy, tamto oczywiście, oj nie tędy droga. BO, co: jeśli kłamstwo w garniturze chodzi, a prawda w łachmanach, a tak jest, i oto stary Nowy Mesjanizm.

I to ciekawe, jak wiele czasem zajmuje malarzom udowadnianie, że umieją malować, stąd Tycjan długo udowadniał potem malował, Rembrandt długo odwadniał potem malował, Hals długo udowadniał potem malował, van Gogh to samo, oj i wielu, wielu innych.

Manet stale udowadniał, że umie malować, a w międzyczasie robił prawdziwe malarstwo, Monet więcej robił malarstwo niż udowadniał. Czemu więcej malarstwa jest w Piszącym Maneta niż „u… Baru”?

Nie czuję malarstwa w udowadnianiu, lecz w nim samym, – czym zatem jest??? Zapytam kolejny już raz.

- jest ono tym czymś, co przestaje się robić, gdy zaczyna się udowadniać swą biegłość i tym, co zaczyna się robić, gdy biegłość nie jest już celem, proste? Nieproste dla wielu, dla wielu żenujące, a nawet nie do zniesienia - dla niektórych znanych mi osobiście malarzy.

A czy malarstwem jest niezdarność lub brak umiejętności? Nie, ponieważ to posiadają wszyscy, a tylko nieliczne, z tego, co robią wszyscy jest malarstwem. Nieliczne tylko, na znawcach robi silne wrażenie.

Malarz (tzw. profesjonalista) często udaje, że już nie udowadnia, lecz że już maluje, dlaczego zatem wiem, że udaje, gdy udaje? A, co więcej, dlaczego często jestem, tego pewny?

Idąc dalej, czego powinienem szukać, by to znaleźć?

Ponieważ odpowiedź nie jest łatwą, a rezultat bywa trudny do uzyskania, to wtedy jednak pytanie to, wydaje się być właściwą wskazówką w poszukiwaniach.

…Proces uczenia się wymaga zatarcia wcześniejszych doświadczeń, by nie przeszkadzały…, to wiemy wszyscy, wszyscy, by nauczyć się nowego muszą wymazać to, co już się nauczyli niejako i faktycznie, zatem jak już pisałem wymazać to, czego nauczyli się i w akademii, – jeśli uczą się nadal.

Jeśli nie uczą się nadal, lecz nauczyli się już, to są dla malarstwa prawdziwego, jakby bluźniercami w religii. Kim są ci, którym gdy cytuję Stary Testament, to kojarzy się on ze słowami diabła?

Malarstwo, nie jest odwzorowywaniem (bar Maneta), jest czymś, co nim nie jest (piszący Maneta). Po cóż, zatem usilnie odwzorowywać? Konkluzja – malarstwo nie jest umiejętnością odwzorowywania. Po cóż, zatem uczyć tego lub tego żądać?

Po cóż, zajmować się tym, co odrażające i dlaczego zakładać, że umiejętność wielokrotnie udowodniona, lecz tycząca odwzorowywania gwarantuje, że taki ktoś zrobi w końcu również prawdziwe malarstwo, o ile nie zrobił go już lub faktycznie go nie zrobi? Wiele jest doskonałych obrazów u Kossaka, ale to nie te, które podziwiacie ostatnio, bo niema ich w nowych albumach, a przez to albumy te są paszkwilami na dobrego malarza.

Ustalmy pewnik: udowodnienie, że umie się odwzorowywać, nie jest malarstwem. Szukanie prawdziwego malarstwa w stogu siana jest, jak węszenie za jedzeniem w śród śmieci – to myli. Prawdziwi koneserzy są jak ogary, a jednak to myli.

A jeśli malarstwem jest – nieuchwytny związek w przeciwieństwie, do uchwytnego, co wtedy?

Związek, którego nie można określić i nie można nazwać, bo określony i nazwany - już nim nie jest, co wtedy?

Jeśli widzenie jest takie ważne, czemu zamykam oczy by - wiedzieć?

Jeśli treść jest taka ważna w obrazie to, dlaczego często malarstwa szukam poza treścią obrazów?

Czy malarz czując czasem głupotę maluje dla niej? Sami wiecie, że tak, i oto stary Nowy Mesjanizm, nie szata zdobi człowieka, nie treścią jest treść potocznie zwana, to co nieuchwytnym związkiem jest - ma wartość, nie odwzorowywanie, które nieustannie nobilitujecie z nudnymi szczegółami swymi nic tu niewnoszącymi, pomyślcie i zmieńcie się w swym myśleniu, a myślcie długo.

Eryk Maler 2010-03-15