Kulturalny rolnik w polu

Spróbujmy odpowiedzieć najpierw na proste pytanie: czym jest kultura? Słowo „kultura” znane już było w starożytności. Było wówczas używane na określenie uprawiania roli, dbania o nią i pielęgnowania. W znaczeniu przenośnym użył go Cyceron, rzymski orator, filozof i polityk. Twierdził, że tak jak rolnik uprawia i troszczy się o ziemię, tak każdy człowiek powinien „uprawiać” swój umysł. W tym celu wprowadził nowy termin „cultura animi” oznaczający duchową aktywność człowieka. Jednak termin ten został upowszechniony dopiero w czasach nowożytnych. I tak w wieku XVIII zaczęto rozumieć kulturę jako rozwój ducha, jako wspólnotę ludzi doskonalących się i przez to kształtujących społeczeństwo.



Samochód a książka

Dla lepszego zrozumienia pojęcia kultura dobrze jest sobie uzmysłowić czym kultura nie jest. Zatem nie jest cywilizacją, choć często te dwa pojęcia próbuje się utożsamiać. Jaka jest więc różnica między kulturą a cywilizacją? Odpowiedź na to pytanie dał Władysław Tatarkiewicz: „...cywilizacja oznacza to wszystko, co ludzkość stworzyła i dodała do natury dla ułatwienia i ulepszenia życia, a kultura – te przeżycia i czynności poszczególnych ludzi, którzy wytworzyli cywilizację i z niej korzystają...”. Zatem nieco upraszczając można powiedzieć, że samochód ułatwiający szybkie przemieszczanie się z miejsca na miejsce jest wytworem cywilizacji, a książka opisująca przeżycia bohatera, wyjaśniająca jego stany psychiczne i duchowe jest wytworem kultury.



Platon kontra Arystoteles

Wróćmy jeszcze na chwilę do starożytności. Odnajdziemy tam odpowiedź na pytanie dotyczące znaczenia i potrzeby kultury w życiu człowieka. Grecki filozof Platon twierdził, że kultura, w skład której wchodzi sztuka, filozofia, teologia, język pozwala kształtować w człowieku odpowiednie postawy. Uważał, że jej celem jest przekazać zasady, którym rządzi się społeczeństwo. Opierał to na przekonaniu, że człowiek utożsamia się z odpowiednio ukazanym bohaterem.
Inaczej myślał o kulturze Arystoteles. Według niego pełni ona funkcję katarktyczną (oczyszczającą). Może pomagać wyrazić siebie, swoje problemy i odczucia, a przez to rozładować napięcie i negatywne emocje. Dzięki „wyszaleniu” się poprzez czynną twórczość, człowiek ogranicza swoje destrukcyjne działanie względem drugiego człowieka.