Metafora lustra
Nie traktuję

sztuki do końca poważnie. Nawet, gdy mówi o rzeczach bardzo znaczących

jest w niej wiele śmieszności, ponieważ bazuje na fikcyjnych

przykładach, nieprawdziwych i nienamacalnych. Mimo, że stara się mówić

o rzeczach ważnych i ponadczasowych, to zawsze pozostaje poza sferą

doświadczenia. Stawia pytania bez odpowiedzi, a przecież nie tylko z

takich składa się ludzkie życie. Sztuka jest lustrzanym odbiciem

świata, lustrzanym odbiciem rzeczywistości. Świat staje przed lustrem i

zaczyna małpować, zmieniać ubrania, płakać, krzyczeć, głosić piękne,

dyplomatyczne mowy… Sztuka jest odbiciem tej maskarady. Odzwierciedla

głównie to, co najciekawsze, pomijając nudę. W lustrze widzimy to, co

chcemy widzieć. Tafla lustra to artysta. Nieważne, pisarz czy malarz,

to on kreuje wizerunek świata i ujawnia poprzez dzieło własne

spojrzenie na rzeczywistość – zniekształcając obraz.

Każde odbicie lustrzane jest odwzorowaniem niedoskonałym, przekłamanym. Przypomina

mi się scena z „Hamleta”, w której to podczas spotkania z Ofelią

bohater tytułowy wykrzykuje pełne żalu słowa: „Wiem też niemało o tym,

jak się malujecie. Bóg dał wam jedną twarz, a wy dorabiacie sobie

drugą. Całe to mizdrzenie się, dreptanie, szczebiotanie, nadawanie

dziecinnych nazw wszelkiemu Bożemu stworzeniu – rzekoma niewinność, a

naprawdę afektacja!” Jeżeli Kobieta - Świat dorabia sobie drugą,

fałszywą twarz, to robi to przeglądając się w lustrze bystrego umysłu

Artysty. A Kobieta – Sztuka, będąc odbiciem Kobiety – Świata, ukazuje

nie tylko efekt estetyczny zabiegów pielęgnacyjnych, ale staje się

żywym obrazem przemiany. Sztuka to okno na świat, to oko - narzędzie

analizy świata. Sztuka nigdy nie będzie rzeczywistością. Może jedynie

stwarzać jej pozory. Jest fikcją, teorią, sztucznością. Aby poznać

prawdę o otoczeniu trzeba się zmierzyć ze światem, nie z jego odbiciem.

Jedni nazywają sztukę kłamliwą dziwką, inni określają ją mianem mistrzyni kamuflażu.

Niezależnie od tego czy spotykamy ją na salonach czy w rynsztoku,

sztuka zawsze oddziałuje w trojaki sposób: poprzez idealizację – celowe

ulepszanie rzeczywistości, poprzez naturalizm – świadome eksponowanie

brzydoty i zepsucia albo poprzez realizm, który też jest kłamstwem,

albowiem przedstawia życie w ogromnym uproszczeniu podporządkowując je

kilku tezom czy ideom wybranym przez autora. Sztuka nie jest w stanie

zastąpić doświadczenia i dlatego jako twór fikcyjny, nierealny wymyka

się ocenie moralnej. Sztuka nie opowiada się ani po stronie dobra, ani

zła, jest neutralna. Należy poddawać ją jedynie ocenie estetycznej.

Piękno jest fundamentalną wartością sztuki, a kryje się ono w harmonii.

Pojęcie to nie dotyczy jedynie formy, odnosi się także do treści

dzieła. Brzydka twarz na brzydkim tle będzie wyglądała dobrze, ale

obraz ten ma rację bytu tylko wtedy, gdy chcemy ukazać brzydotę życia.

Odpowiednio dobrane środki artystycznego wyrazu wpływają na siłę

przekazu. Sztuka jest uboższa etycznie od życia, które może być ładne

lub brzydkie, ciekawe lub nudne, ale zawsze daje się ocenić moralnie.

Dlaczego ksiądz wychodzący z premiery „Hamleta” jest urzeczony? Nie

ocenia moralności sztuki. Zachwyt to naturalna konsekwencja zetknięcia

z pięknem. Czy morderstwa mogą być piękne? Tak, jeśli tworzą mroczną,

szekspirowską atmosferę. Tak, jeśli są fikcyjne. Tak, z perspektywy

estetyki morderstwa mogą być piękne, lecz z perspektywy etyki – nigdy.

Ileż wzruszeń wywołują burzliwe losy Tristana i Izoldy, ileż oburzenia

– zdrada małżeńska!