Historia dąbrowskich Żydów
Osadnictwo Żydów w Polsce sięgają XI wieku. Wiąże się to z ustrojem państwa pozwalającym im na schronienie się przed prześladowaniami mającymi miejsce

w innych częściach Europy. Mogli tu zachować i rozwijać swoją tożsamość narodową. Wybuch II wojny światowej był w zasadzie końcem wspólnej historii Polaków i Żydów.

W Gminie Dąbrowa Tarnowska i jej okolicach Żydzi odegrali znaczną rolę przyczyniając się do rozwoju regionu. Pojawili się w mieście przed jego lokacją

w 1693 roku. W 1697 posiadali synagogę, a prawdopodobnie od 1702 istniała Gmina Żydowska. Po 1765 roku na terenie parafii było ich 823 i liczba uległa powiększeniu. Zajmowali się głównie: handlem, rzemiosłem, produkcją wódki i piwa, wyrobem miodów oraz prowadzili karczmy. Dominowali w handlu i niektórych gałęziach rzemiosła. Należeli do najbogatszych mieszkańców. O ich znaczeniu świadczy fakt, że od 1788 roku działała tu szkoła żydowska a pod koniec XIX wieku powstały kolejne- prywatne w Dąbrowie

i w Żabnie.


 


Na przełomie XIX i XX wieku powstała żydowska biblioteka, drukarnia Liwszica i prywatne księgarnie. W roku 1921 w Radzie Miejskiej znalazło się 24 Żydów, którzy w okresie międzywojennym wchodzili też w skład Cechu Rzemiosł Różnych będąc nie rzadko cechmistrzem oraz w udzielając się w orkiestrze dętej miejskiego gimnazjum. W połowie lat 30-tych z założonych w mieście 2 klubów sportowych- jeden był żydowskim. Ludzie ci mieli swoje organizacje i stowarzyszenia, które pielęgnowały: język, kulturę oraz wychowały młodzież zgodnie z zasadami religii mojżeszowej.


Tak było do II wojny światowej. Przed 1939 rokiem Polskę zamieszkiwało około

3,5 miliona Żydów- 10% ludności kraju. Wojna była początkiem końca wspólnego współistnienia obu narodów.


Przed tymi najczarniejszymi kartami historii w Dąbrowie żyło 2500 Żydów a w powiecie 7 tysięcy. W czasie okupacji wraz z Polskami zmuszano ich do przymusowej pracy na rzecz gospodarki niemieckiej. Mieli zakaz handlu, korzystania z publicznych środków komunikacji i chodnika, byli przesiedlani ograniczono im wolność osobistą nakazując oznakowanie domów gwiazdą Dawida. Taki sam znak musiało mieć wierzchnie okrycie lub opaska na lewym ramieniu. Również konfiskowano im majątki.