Tekturka pod piwo

Andrzej Chyra siedząc w barze z Janem Fryczem mówi o czarno-białym, „minimalistycznym” płótnie współczesnego malarza - może Sasnala, może Maciejowskiego. Lakoniczna i trochę krępująca aktora wypowiedź daje do zrozumienia, że dzieło to jest z pewnością modne, ale wskazane do powieszenia raczej ze snobistycznej konieczności. Nie dziwi zatem, że kaloryfer w podłodze wzbudzać może większe emocje… Ta śmieszno-smutna powiastka rodem z reklamy unaocznia los figuratywnych fetyszów, płaszczyzn stworzonych bez charyzmy i odwagi. Obrazy stają się obrazkami godnymi konsumpcji przez, tak zwany, rynek sztuki.

Ustąp, zwyciężysz

Termin „kres malarstwa” prowokuje i przypiera do muru, odbiera pole do manewru. Co zrobić? Chińskie słowo „kryzys” przedstawia się za pomocą dwu znaków: „niebezpieczeństwo” i „ukryte możliwości”. Wytrawny wojownik, uzbrojony jedynie w pędzel, umie w takiej sytuacji wykorzystać swoją wiedzę - robi świadomy krok wstecz – ustępuje, a przez to zwycięża. Kuskowski nie ma już złudzeń, że grudka białej farby, to błysk w oku albo, że rozmyta błękitna plama to niebo” wybiera zręczny manewr by wciągnąć nas w dotychczas nieznane malarstwo.

Kurz bitewny

Ściana galerii, a właściwie jej fragment o wymiarach 987 x 426 centymetrów, został pomalowany na jednolity kolor – szarość z delikatną domieszką czerwieni. Kolor ten nie jest bynajmniej przypadkowy, powstał z komputerowej analizy „Bitwy pod Grunwaldem”. Kuskowski zmieszał farby dokładnie w takich proporcjach, w jakich użył ich Matejko. Można pomyśleć, że to zabieg mało wyszukany i niewystarczający do zmierzenia się z matejkowską wizją bitewnego kłębowiska. Ale czy jest przez to mniej realistyczny? Niekoniecznie. Lipcowy żar, spalona ziemia i kurz wzbijany w powietrze tysiącami nóg i końskich kopyt były dla Matejki elementami niewartymi ani analizy, ani tym bardziej uwiecznienia. Spróbujmy sobie jednak wyobrazić rzeczywistą przejrzystość powietrza 10. lipca 1410 pod Grunwaldem… Czy aby wizja Kuskowskiego nie jest „bardziej realna od realizmu” Matejki? Hm?

Obraz filmowy

„Film potrzebuje dźwięku. Bez niego jest nudny jak malowidło”, a przecież kwestia ta pochodzi właśnie z filmu i to reżyserowanego przez malarza . Kuskowski po raz kolejny zręcznie i niespodziewanie ustępuje (czy wręcz cofa się) by osiągnąć zamierzony efekt. Z prostokątnego otworu w obrazie dobiegają nas stłumione dźwięki bitwy. Po przekroczeniu ramy i wejściu do środka słyszymy je, a poprzez wibracje powietrza nawet czujemy, jeszcze wyraźniej. Bitewny tumult; szczęk broni, krzyki, tętent koni - znajdujemy się w centrum stereofonicznej bitwy – wśród odgłosów z obrazu Aleksandra Forda „Krzyżacy”. Przywołujemy reprezentacje średniowiecznego starcia, znanego z galerii i ekranu, a przecież to nie obrazy przywodzą nam to skojarzenie. Wkładając pewien wysiłek by je sobie przypomnieć, rekonstruujemy, stwarzamy od nowa. Jak prostym zabiegiem przestajemy być konsumentami! Czy zatem konsumpcja i bierny odbiór leży w naszej naturze? Czy aby na pewno żyjemy w kulturze obrazkowej?