Nie potrzeba być żadnym filozofem ani politologiem, żeby dostrzec, jaki niszczący wpływ na relacje międzynarodowe ma nacjonalizm. Wystarczy nawet ogólna wiedza historyczna oraz umiejętność wyciągania wniosków ze znanych faktów.

Mam nadzieję, że definicji nacjonalizmu podawać tu nie trzeba, gdyż Państwo kojarzycie znaczenie tego terminu. Oględnie przypomnę tylko, iż nacjonalizm jest zespołem przekonań, drzemiących w świadomości człowieka, które sprowadzają się generalnie do dwóch tez. Pierwsza: jednym z głównych kryteriów podziałów ludzi na zbiorowości jest kryterium narodowościowe (wspólny język, historia, tradycja, a często też religia). Druga teza streszcza się do tego, iż w umyśle nacjonalisty tkwi przekonanie, jakoby w tej klasyfikacji jego naród odgrywał szczególną rolę, czyli był po prostu „lepszy” od pozostałych.

Nacjonalista – jeżeli przypadkiem trafi mu się w życiu pasożytnicza profesja polityka – dąży do tego (przynajmniej oficjalnie), by przekonać ludzi, że ich naród jest zagrożony przez sąsiednie nacje. Uważa swoim małym rozumkiem, że konieczne jest wzmocnienie poczucia odrębności narodowej. Pokazuje chłop ile to takich a takich krzywd nie zaznał jego naród na przestrzeni dziejów ze strony sąsiadów bliższych i dalszych i jakaż to niebotyczna rekompensata mu się z tego tytułu należy (narodowi, nie jemu osobiście).

Nacjonalizm udowodnił wielokrotnie, że jest zjawiskiem szkodliwym (szczególnie zmieszany w krwawy koktajl z religijnym fanatyzmem), gdyż ma tendencję do posuwania się co najmniej kilka kroków dalej niż uczciwa obrona interesów narodu. „Lubi” przekształcać się w szowinizm tudzież rasizm. Jego wyznawcy nie stronią od gróźb wobec przedstawicieli innych narodów, począwszy od szantażowania sankcjami gospodarczymi (np. Polsko-niemiecka „wojna węglowa” w latach 20. XX wieku), a skończywszy na konfliktach zbrojnych.

W Europie z problemem nacjonalizmu mieliśmy do czynienia na dużą skalę już w wieku XVIII – w okresie powstawania i rozkwitu monarchii absolutnych. Ówczesna walka rozwścieczonych, politycznych psów przybierała demoniczne sylwetki: wojny siedmioletniej, innym razem wojny północnej, a końcu – rozbiorów Rzeczypospolitej przez lepiej zorganizowane i bardziej agresywne państwa, które właśnie u schyłku epoki oświecenia stanęły u progu potęgi: zmodernizowaną monarchię rosyjską, młode i łakome Królestwo Prus oraz cesarstwo Habsburgów.