Latem 1919 roku 15 000 bojowników IRA stanęło do boju przeciw 50 000 żołnierzy brytyjskich. - To zrozumiałe, że militarnie IRA nie mogła wygrać tej wojny. - Pisze Wawrzyniec Konarski w swojej książce „Nieprzejednani”. - Ale jej też nie przegrała. Z kolei Anglia nie mogąc jej przegrać, mimo to jej nie wygrała. Po dwóch latach miejskich walk powołane zostało Wolne Państwo Irlandzkie.

Początki buntu
W drugiej połowie XIX wieku Irlandczycy byli właściwie całkiem zanglicyzowani. Ich świadomość narodowa osiągała krytycznie niski poziom. Ludzi ogarniał marazm, a większość już nawet przestała myśleć o niepodległości. Do szczęścia ogółu wystarczyłaby zaledwie autonomia. Jednak nie wszystkim to odpowiadało.
Młody naukowiec Douglas Hyde i irlandzki poeta, późniejszy laureat nagrody Nobla, William Buttler Yeats założyli w 1891 roku Narodowe Towarzystwo Literackie w Dublinie. Obaj przerażeni byli odchodzeniem od źródeł, historii i kultury Irlandii. Próbowali przebudzić społeczeństwo z letargu, kładąc nacisk na popularyzację rodzimej literatury, pisanej w ojczystym języku. Przełomowym okazał się zjazd Towarzystwa w listopadzie 1892 roku. Tam Hyde nazwał rzeczy po imieniu. – Jak to się dzieje, że Irlandczycy jednocześnie nienawidzą Anglików, ale mają też głupią skłonność do ich naśladowania? – pytał. – To mentalność niewolnika! Cecha narodów zakompleksionych! – krzyczał. Naukowiec próbował wyprostować skrzywiony kręgosłup moralny Irlandczyków i miał na to kilka sposobów. – Trzeba wrócić do przeszłości, naszej historii, języka, zwyczajów, nazw miejscowości i nazwisk. – Wyjaśniał i kontynuował: - Trzeba odrzucić angielską literaturę i prasę. Wrócić do narodowych gier sportowych. Ludzie, którzy słuchali odczytu Hyde’a rozumieli o czym mówi, bo czuli dokładnie to samo. Wkrótce przynależność do Towarzystwa stała się kulturową i polityczną demonstracją poglądów. Powołano Uniwersytet Narodowy, w szkołach zaczęto uczyć irlandzkiego, a gra w futbol gaelicki – rodzimą odmianę piłki nożnej – i hokeja na trawie była manifestacją patriotyzmu. Równocześnie powstawały różne organizacje narodowe. Zaczął się rodzić nacjonalizm.

IRB i Fenianie