Ich nazwa wywodzi się ze starożytnego określenia sycylijskiej rzeki "Achates" (obecnie Dirilio) znanej z występowania w niej minerału. Niektórzy badacze wskazują jednak, że termin jest jeszcze starszy i pochodzi od semickiej nazwy obfitujących w agaty okolic Medyny. Kamienie te są naturalnymi produktami przyrody zbudowanymi z włóknistego chalcedonu czyli dwutlenkiem krzemu z domieszkami barwników i należą do grupy kwarców. Składają się z naprzemianległych warstewek, odmiennie zabarwionych o grubości do kilku milimetrów. Zdarza się jednak, że na jeden milimetr przypada ich kilkadziesiąt. "Czyste" agaty mają barwę od jasnoszaro-niebieskiej do białej, inne, w których występują domieszki minerałów zawierają czasem wszystkie barwy tęczy. Wszystko to powoduje, że powstaje fascynujący labirynt krętych linii tworząc wraz z grą barw niepowtarzalny, nieprzezroczysty rysunek, którymi przemawiają do odbiorcy.


 


Agaty z zewnątrz zazwyczaj wyglądają zwykle i banalnie a ich kształt jest kulisty, owalny lub płaski (szczelinowe). W środku po przecięciu i wyszlifowaniu otrzymujemy obraz namalowany ręką przyrody miliony lat temu. Istnieje ogromna różnorodność nazw "rysunków" powstałych z przecięcia agatów. Wszystko zależy od kierunku i kąta jego przecięcia.


 


Powstanie tych szczególnych minerałów wiąże się z procesami wulkanicznymi, jakie miały miejsce ok. 285 mln lat temu na terenach współczesnej Polski. Tworzą wypełnienia pustek skalnych, do których są ściśle dopasowane kształtem. W wyniku stygnięcia magmy tworzyły się w niej pęcherze gazu po ulotnieniu, którego miejsce to wypełniały roztwory tzw. krzemionki (dwutlenek krzemu). Zastygając zawarte w nich substancje mineralne stopniowo się wytrącały dając niekiedy setki kolorowych pasemek. W przypadku, gdy nie doszło do całkowitego wypełnienia krzemionką tworzyły się tzw. geody z pięknymi szczotkami kwarcowymi. Ich głównym składnikiem jest skrytokrystaliczny kwarc, zwany chalcedonem. W mniejszej ilości występuje kwarc grubiej uziarniony, natomiast domieszki tworzą inne minerały, w tym te powodujące zabarwienie kamieni jak np. tlenki żelaza i manganu. Agaty pojawiają się też w innych skałach i w pustych przestrzeniach różnych obiektów mających długi kontakt z podłożem skalnym, np. we wnętrzach skamieniałości.