Sen jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Gdy śpimy, uspokaja się rytm serca, normuje ciśnienie, oddech staje się równomierny i głębszy. Wtedy też wydzielany jest w organizmie hormon wzrostu, który powoduje nie tylko rośnięcie (u dzieci i młodzieży), ale i odnowę tkanek. Nocą odpoczywają również nasze oczy - ciemność jest im potrzebna do przemiany witaminy A w niezbędny do widzenia retinol. Ponieważ tlen lepiej dociera do tkanek, cera po dobrze przespanej nocy jest promienna, różowa. Podczas czuwania w systemie nerwowym gromadzą się substancje powodujące zasypianie - pozbywamy się ich właśnie podczas snu.
Każdy z nas jest inny i potrzebujemy różnej ilości snu. Dopiero co narodzone niemowlę śpi nawet przez 2 godziny na dobę. Nastolatek potrzebuje przeciętnie 8-10 godzin snu, osoby powyżej 20. roku życia - 6-8. Z czasem zapotrzebowanie na sen spada i w średnim wieku wynosi około 5-7 godzin. Emeryci śpią często niewiele, blisko 4-5 godzin, a resztę nocy wypełniają im drzemki. Różny jest też okres naszej najwyższej aktywności umysłowej, dlatego dzieli się ludzi na "sowy" i "skowronki". Sowy najlepiej funkcjonują wieczorem i nocą - wtedy mają najlepsze pomysły, zdolność koncentracji i zapał do pracy. Skowronek pada wówczas z nóg - lepiej, by położył się spać, wstał o piątej rano i nadrobił zaległości. Sowy to najczęściej ekstrawertycy (osoby uzewnętrzniające swoje emocje), skowronkami są zwykle introwertycy chowający w głębi duszy wszelkie czucia. Skłonność do pracy w nocy lub wstawania o świcie jest w nas zakodowana i lepiej z nią nie walczyć, ale dostosować się do niej i zapewnić sobie odpowiednią liczbę godzin snu.
Skoro sen jest nam potrzebny do życia, jego zaburzenia muszą - prędzej czy później - odbić się na naszym zdrowiu. Brak snu powoduje obniżenie odporności i większą podatność na infekcje. Jest też jedną z przyczyn choroby niedokrwiennej serca i zawałów. Napędza błędne koło nerwic i depresji - choć są one powodem bezsenności, z czasem stają się także jej skutkiem. Osoby, które śpią 6 lub mniej godzin na dobę, mogą gorzej funkcjonować. Po kilkunastu zarwanych nocach (ok. 4 godzin snu) zachowujemy się, jakbyśmy nie spali trzy doby z kolei. Po 17 godzinach bez snu człowiek zachowuje się tak, jakby miał we krwi 0,5 promila alkoholu. Ponad połowa kolizji drogowych jest skutkiem niewyspania kierowcy.