Brytyjski "Akt Supremacji" z roku 1534 i całą późniejszą polityczno-społeczną zawieruchę, związaną z hucznym rozwodem kościoła angielskiego ze świętym, rzymskim, historycy nazywają często przełomowym momentem w historii Anglii. I jest to stwierdzenie niewątpliwie słuszne, jednak chyba trochę za wąskie: pojmując bowiem historię powszechną jako ciąg zjawisk globalnych ( "globalnych" zaś w odniesieniu do wieku XVI oznacza jednak głównie historię Europy ), powiązanych ze sobą i - przede wszystkim - wywołujących w różnym czasie i miejscu podobne skutki, należałoby raczej napisać, że angielska secesja wywołała poważne skutki nie tylko na własnym terenie, ale solidnie zaciążyła na historii wielu innych krajów, głównie zaś na tworzeniu pewnych historyczno-politycznych mechanizmów. Brzmi to niewątpliwie jak banał, lecz nie wolno zapominać, że historia roi się od takich banałów - lekceważonych, traktowanych jak fałszywa, wszystko wyjaśniająca formuła. Tymczasem nie ma żadnej wszystko wyjaśniającej formuły - są tylko dwa pozornie ze sobą sprzeczne mechanizmy tworzące historię. Pierwszy z nich to konkret, twardy, niezaprzeczalny, historyczny fakt. Drugim jest relatywizm. Istnieją opinie, iż relatywizm istnieje tylko w fizyce. To nieprawda. Istnieje przede wszystkim w historii.

„Nie ma poznania historii bez konkretu”. Tyle Paweł Jasienica. A zatem fakty. Henryk VIII nie był prawdopodobnie fanatycznym katolikiem, nie był też jednak heretykiem. Nie był też urodzonym rewolucjonistą. Niemieckie próby powalenia starego porządku w Kościele tak bardzo nie przypadły mu do gustu, że za swoją gorliwą, antyluterańską postawę uzyskał zaszczytny tytuł defensor fidei - obrońcy wiary. I mocno zgryźliwą replikę Marcina Lutra - Contra Henricum Regem Angliae, którą ponoć ciężko odchorował. To taki zabawny paradoks, których pełno w historycznych annałach - ów defensor fidei już niedługo owej fides nielicho przyłoży... Pierwsze jednak lata panowania nie zapowiadają większych sensacji - Henryk rządzi, walczy, bawi się i broni tradycyjnych chrześcijańskich wartości. Mniej lub bardziej szczęśliwy z Katarzyną Aragońską, oczekuje potomka. Męskiego potomka, oczywiście.

Zmiana stanowiska następuje pod koniec lat dwudziestych XVI wieku. Wpłynęło na to kilka czynników. Pierwszy z nich to blisko dwanaście tysięcy poległych żołnierzy (głównie francuskich) w bitwie pod Pawią (1525). W wojnach francusko - habsburskich przewagę zaczęła wyraźnie zyskiwać strona habsburska, zaś cesarz Karol V zaczynał być poważnym zagrożeniem dla realizowanej przez Anglię polityki równowagi sił w Europie, co bardzo uwierało Henryka. Czynnik drugi to słynne złupienie Rzymu przez cesarskie wojska pod wodzą ks. Karola Bourbon w roku 1527 (tzw. sacco di Roma ), które Henryk potraktował jako osobistą zniewagę, wyprostowany środkowy palec rywala, ujrzany znienacka przed własnym nosem... I wreszcie czynnik trzeci - brak męskiego potomka w małżeństwie z Katarzyną. Bardzo nieciekawe perspektywy dla ambitnego króla, jego dynastycznych a także "globalnych", a więc ogólnoeuropejskich, planów.