Wady zgody małżeńskiej

Na podstawie wad konsensu małżeńskiego rozpatrywanych jest najwięcej spraw małżeńskich w Sądach. Kolejny raz zaakcentujemy te, które są najczęściej przedmiotem procesu:

niezdolność natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich (kan. 1095 nr 3 KPK). Niezdolność, tak jak pozostałe wady, musi istnieć co najmniej w chwili zawierania związku, przynajmniej po jednej ze stron zawierających go. Stąd też zasadniczym pytaniem, na które trzeba odpowiedzieć w trakcie procesu, ale także już przy konstruowaniu pozwu, aby był on jak najbardziej zasadny, jest czas pojawienia się problemów. Nie może być tak, iż pojawiają się one przykładowo po x-latach od zawarcia związku (nie wnikamy przy tym do kwestii związanej z tzw. niezdolnością o charakterze ukrytym), ale winny one już w jakiś sposób przejawiać się w okresie przedślubnym. Ponadto wada ta winna mieć charakter ciężki, stąd kolejnym ważnym pytaniem jest to dotyczące treści, przedmiotu tych problemów. Innymi słowy, nie mogą one mieć charakteru błahego. Cecha ta pozostaje w związku z inną, mającą na celu ukazanie niezdolność nie tyle do życia z konkretną osobą w związku, będącą współmałżonkiem, ale - niezdolność do podjęcia wzmiankowanych obowiązków małżeńskich, co oznacza w rezultacie o istnieniu problemów bez względu na osobę współmałżonka (mówiąc o obowiązkach małżeńskich najczęściej rozważa się takie jak: dobro współmałżonka, dzieci, wzajemną pomoc, wierność, jedność, nierozerwalność). Czymś istotnym jest także podkreślenie czasowości tej niezdolności. Pod analizowaną wadę podchodzi m.in.: alkoholizm, narkomania, choroby, zaburzenia psychiczne, zaburzenia psychoseksualne, uzależnienie od rodziców, patologiczna niedojrzałość.

wykluczenie zgody małżeńskiej względnie jej istotnych przymiotów, bądź elementów małżeństwa (kan. 1101 KPK). Wykluczenie zgody małżeńskiej to nie chcenie zawarcia związku (bądź chcenie jego nie zawarcia). Przy tytule tym winno udowodnić się przewagę przyczyny, dla której strona wyklucza małżeństwo (nie chce jego zawarcia), nad przyczyną, dla której strona pozoruje wyrażenie swojej woli (idzie jednak do Kościoła i składa pozornie przysięgę małżeńską). Przy przyczynie tej warto zwrócić uwagę też na dwie kwestie, które są nierzadko podnoszone przez strony procesowe. Pierwszą z nich jest ciąża, z powodu której strony często decydują się na zawarcie związku, mówiąc iż wstąpiły w niego właśnie tylko i wyłącznie z powodu mającego przyjść na świat dziecka. Czymś niezmiernie ważnym przy tym jest poszukanie odpowiedzi na pytanie: czy strona (strony) jednak rzeczywiście nie chciały tego małżeństwa, a ciąża była tylko przyczyną, która skłoniła ją (je) do symulacji, czy może jednak to dziecko przesądziło o szczerym wyrażeniu woli. Drugą kwestią jest miłość, uczucie między stronami. Czymś naturalnym jest, iż jego obecność będzie wskazywać raczej na obalenie tezy o dokonaniu wykluczenia.

Z kolei wykluczenie istotnych przymiotów (jedność, nierozerwalność), elementów (wierność, potomstwo) małżeństwa to, z jednej strony, chcenie zawarcia związku, z drugiej zaś, równoległe nie chcenie czy wymienionych przymiotów, czy elementów małżeństwa. Nie wystarcza jednak ukazanie, iż strona nie dochowywała wierności czy nie była otwarta na przekazanie nowego życia, co udowodnienie, iż wstępując w związek małżeński ona nie chciała dochowywać wierności, bądź, generalizując, nie chciała dzieci.

Jak można zaobserwować, niektóre tytuły wzajemnie przeplatają się: nierzadko zdarza się, iż strona wykluczająca małżeństwo (wykluczenie całkowite), dodatkowo nie chce jego nierozerwalności czy dzieci (wykluczenie częściowe), aby nie być jeszcze bardziej związaną ze współmałżonkiem. Wreszcie może być też tak, iż strona, która wyklucza dochowanie wierności (wykluczenie częściowe), może nie być po prostu zdolna do jej zachowania (niezdolność natury psychicznej). Stąd proponowanie na początku procesu różnych tytułów na zasadzie ich alternatywy, a podczas ferowania wyroku stosowanie zasady przewagi jednej przyczyny nad drugą, i na podstawie tego wydanie jego.

przymus lub ciężka bojaźń (kan. 1103 KPK). Także tą przyczynę można ukazać w kontekście wcześniej wymienionych. A zatem powtórnie, sięgając do przykładu ciąży, zdarza się, iż w skutek jej wywierana jest na stronę (strony) presja z zewnątrz w kierunku zawarcia małżeństwa. Czymś istotnym jest ukazanie wówczas , iż strona (strony) działające pod wpływem przymusu nie widzą innych możliwości rozwiązania swojej sytuacji jak tylko zawarcie związku. Podczas procesu z tego tytułu nie tylko dokładnie analizuje się stronę (strony), na którą wywierany jest przymus, co także osobę (względnie osoby) przymuszającą (-ce). Warto przy tym zaakcentować, iż nie wystarcza sam lęk i zawarcie związku pod jego wpływem, co ukazanie jego źródła, bowiem może zdarzyć się, iż zawarty związek jest nieważny nie z tytułu obecnie analizowanego, co raczej z tytułu niezdolności natury psychicznej. Co więcej, badany obecnie tytuł można również powiązać z wykluczeniem zgody małżeńskiej, do którego właśnie przymus może prowadzić.

Analogicznie jak powyżej, warto przynajmniej wyliczyć też inne wady zgody małżeńskiej wymienione w KPK, kolejno są nimi: brak wystarczającego używania rozumu (kan. 1095 nr 1 KPK), poważny brak rozeznania oceniającego (kan. 1095 nr 2 KPK), błąd co do małżeństwa (kan. 1096 KPK), błąd co do osoby (kan. 1097 KPK), podstępne wprowadzenie w błąd (kan. 1098 KPK) (dodajmy przy tym: osobą stosującą podstęp może być, tak przyszły współmałżonek, jak i osoba trzecia; jego istota polega na powiedzeniu nieprawdy, bądź zatajeniu prawdy w ważnej kwestii, celem właśnie zawarcia małżeństwa), zawarcie małżeństwa pod warunkiem (kan. 1102 KPK) (warunek musi dotyczyć przyszłości, aby mówić w zupełności o nieważności zawartego związku).