NIEMCY
W Polsce powtarza się uporczywie hasło o „Europie ojczyzn”, chętnie przeciwstawiając je groźnym ponoć zakusom „federalistów” europejskich. Mniejsza już o to, że formuła jest fałszywie przypisywana de Gaulle’owi, (który mówił o „Europie państw”, Europe des etats, a nie o Europe des patries). Ważniejsze jest, że powtarzający nie bardzo wiedzą, o czym mówią i nie zdają sobie sprawy, że operują pojęciami odmiennymi, niż nasi europejscy partnerzy.

Polsko-niemiecka łamigłówka

„Ojczyzna” nie jest pojęciem jednoznacznym. Dość zauważyć, że język angielski nie ma na nie w ogóle osobnego wyrazu, a niemiecki posiada dwa: Heimat i Vaterland. Heimat to „ojczyzna” w tym sensie, w jakim użył tego słowa Adam Mickiewicz w pierwszych słowach „Pana Tadeusza”: kraj, z którym jesteśmy uczuciowo i ideowo związani. I jeżeli na Zachodzie mówi się niekiedy o „Europie ojczyzn”, to właśnie w tym sensie.
Vaterland natomiast, to ojczyzna w sensie państwowym (i dlatego, po doświadczeniach dwu wojen światowych jest ono niechętnie w Niemczech używane). Oba pojęcia mogą, ale nie muszą się na siebie nakładać. Ostatnie wydarzenia przynoszą nam jednak wiele niespodzianek. Mamy na karku Powiernictwo Pruskie wraz z Rudim Pavelką oraz 600 tys. pozwów obywateli niemieckich o zwrot mienia utraconego w wyniku II wojny światowej. Większość z nich powołuje się na swe prawo do Heimatu. Przypomnijmy zatem: co to takiego jest ten Heimat?
Na pojęcie Heimatu składają się następujące elementy: rodzina, język, region, praca i własność. Warto w tym miejscu wyraźnie przypomnieć opinię wybitnego socjologa niemieckiego Maxa Webera, iż kapitalizm wyrósł na wartościach protestanckich, w kulcie szacunku dla rodziny, poszanowania wspólnoty, pracy i własności.

Co to takiego ten Heimat?

W tym miejscu powinniśmy się bliżej przyjrzeć trzem zasadniczym założeniom niemieckiej doktryny Heimatu wg Hofmanna: po pierwsze, co to jest Recht auf Heimat? Po drugie, co to jest Heimatrecht? I po trzecie, co to jest Recht auf die Heimat? Zgodnie z propozycją Hofmanna: Recht auf Heimat miałoby oznaczać zasadnicze i naturalne prawo człowieka do zakorzenienia się w jakimś miejscu, przy czym nie ma zrazu decydującego znaczenia, o jakie miejsce chodzi.