Malowane wyobraźnią


I

Litografie niebiblijne

W namalowanym przez Chagalla świecie trudno o ‘świeckość’. Jego litografie przesiąknięte są chasydyzmem, który ujmuje szczególną relację życia człowieka i Boga. Twórca rozumie świeckość  jako obszar pozbawiony oddziaływania sacrum, dlatego też  znaleźć rzeczywistość ‘świecką’ na obrazach Chagalla byłoby trudno. Dlatego też prace, którym będzie poświęcona ta część recenzji, charakteryzować będę, jako ‘niebiblijne’, a nie 'świeckie'.


Wśród prac zgromadzonych na parterze i pierwszym piętrze opolskiej Galerii Sztuki Współczesnej (poza tymi, których motywem przewodnim jest Biblia), odnaleźć można trzy motywy przewodnie, wokół których Malarz oscyluje: (1) muzyka (2) miłość; (3) świat - natura i magia zawarta w ludycznym świecie cyrkowców.


Analitycy, który chcieli podsumować, czy może raczej zaszufladkować jego twórczość wskazywali na surrealizm. Sam Chagall twierdził, że jest realistą. Chasydyzm zaciera granicę między realizmem, surrealizmem i antyrealizmem.
Malowanie dźwięku


Skrzypce, mandoliny, gitary, flety, są obecne na wielu ‘niebiblijnych’ litografiach Chagalla. Wymienię kilka z nich - 'Wiosna'; zawierające motywy autoportretowe: 'Malarz i jego odbicie'; 'Autoportret' i pochodzące z 1963 litografie: 'Muzykanci', 'Kuglarze', 'Inspiracje' i 'Niebiosa zakochanych'. Świat przedstawiony na nich jest oniryczny, poetycki, szczęśliwy (wyjątek od tego szczęścia stanowi litografia 'Inspiracje'). Motywem przewodnym niektórych prac jest koncertowanie – tak jest na 'Muzykantach' i 'Kuglarzach'. Na innych instrumenty i muzyka są tylko częścią świata – tak jest na 'Autoportrecie' i 'Wiośnie'. Wskazuje to na fakt, że w świecie Chagalla zawsze mamy do czynienia z ‘rzeczywistością dźwięczącą’.
W litografii 'Inspiracje' przełamana jest szczęśliwa oniryczność, z którą mamy do czynienia w przypadku innych prac. Kolorystka tego obrazu jest ciemna, co sugeruje poważny klimat dzieła. Jego nastrój jest prawie modlitewny, a cienista, prawie mroczna kolorystyka, z którą rzadko spotykamy się u Chagalla, wskazuje na pokrewieństwo tego dzieła z modlitewnymi właśnie pracami jego autorstwa - z 'Mistycznym ukrzyżowaniem' na przykład.