Flota hanzeatycka w tym okresie liczyła około 1000 statków, w tym dwie trzecie należały do portów nadbałtyckich.

Obok kupców-żeglarzy olbrzymie znaczenie w powstawaniu i rozwoju miast hanzeatyckich mieli rzemieślnicy. Handel dalekomorski wywarł duży wpływ na rodzaj i poziom ich produkcji, także wykształtowały się wczesne formy zrzeszania się w cechy jako zaczątki rozkwitu rzemiosła w miastach.
Pierwsze oznaki cechów pochodzą z roku 1285, kiedy to jest mowa w dokumentach o cechach siodlarzy i tarczowników w Rostocku. Najwiekszy ich rozwój nastąpił w XIV w., powstały wtedy cechy garncarzy w 1340 r., złotników w 1368 r., piekarzy w 1393 r. Cechy służyły głównie swym członkom jako tarcza ochronna przeciwko konkurencji, stworzenie warunków do doskonalenia się w zawodzie i rozwoju techniki.
Cechy również zapewniały pomoc socjalną chorym, wdowom i sierotom. Pozycja cechu została wmocniona poprzez gwarancję monopolu, którą dawał jej przymus przynależności rzemieślnika do cechu.

W Europie zachodniej najszybszy rozwój miast nastąpił w północnej Francji, we Flandrii, nad Mozą i Renem. Głównym czynnikiem napędowym był rozwój tkactwa, któremu sprzyjał dostęp do surowców. Rozwinął się tu też przemysł metalurgiczny, wyrób z mosiądzu. Szybki rozwój rzemiosła spowodował ekspansję na coraz to nowe rynki, wzrost eksportu. Promowało to szczególnie Kolonię, która leżąc nad Renem była ośrodkiem łączącym szlaki handlowe z północy Francji na wschód i zachód Europy. Dzięki wprowadzonemu przymusowi składowania towarów przechodzących przez Kolonię, stała się ona miejscem, w którym zmonopolizowano handel nadreński. Dla obrony swych interesów i wspólnego zbytu towarów, kupcy z 7 miast flandryjskich połączyli się w Hanzę - czyli we wspólnotę kupiecką. Był to początek wielu nowych wspólnot, które powstawały na przełomie XII i XIII w. wśród żeglarzy-kupców podróżujących do Anglii.
Miasta Brugia, Ypres, Lille połączyły się we „Flandryjską Hanzę Brugijczyków oraz tych, którzy do tej Hanzy należą” monopolizując w ten sposób handel z Anglią, kupcy kolońscy utworzyli Hanzę w Londynie, otrzymując w ten sposób przywileje rodzimych kupców.